Xwendin li Norwêç bê pere ye. Her wisan penaxwaz û kesên din yên ku tên Norwêç heya xwe bi cîh bikin maf û erkê perwerdebûnê hene.

Piraniya zarokan li Norwêç heya dema ku hin qas mezin dibin da ku bikaribin herin dibistanê, diçin baxçê zarokan. Day û bav pereyê baxçeyê zarokan didin. Divê baxçeyê zarokan piştgiriya vegeşîna hemû zarokan bike û li gor derfetên zarokan bi xwe zemîneya perwerdeya wan amde bike.
Zarokên ku li kampên wergirtina penaxazan dijîn heya dema ku mafê rûniştinê negirtine û komonekê ji bo jiyana dayîm ew wernegirtibin, mafê zagonî yê çûyîna baxçeyê zarokan nîne. Lê, dîsan jî zarokên ku mafê zagonî yê çûna baxçê zarokan nebin dikarin herin baxçeyê zarokan. Di demk wisan de mafê wan û yê zarokên din yên ku diçin baxçê zarokan weke hev e.

Xwendina bingehîn xwendinek bingehîn ya divê ye, deh salan dajo û ji bo hemû zarokên 6-16 salî ye. Komon berpirsê birêvebirina xwendina bingehîn e. Perwerde û fêrkarî bê pere ye, û xwendekar alavên fêrbûn û xwendinê ji xwediyê xwendingehê digrin.
Xwendingeha bingehîn bi ser du astan de hatiye parve kirin:
• Asta zarokan ku ji pol a 1.-7. pêk tê.
• Asta nawendî ku ji polên 8.-10. pêk tê
Dema ku xwendekar dûrî ciyê xwendingehê bijî, an kêmasiya şiyanê an derbxwarî be, mafê wî an wê heye ku ji bo xwendingehê bi bê pere bi maşînê bê anîn û birin. Di dema dibistana zarokan de poenên xwendinê nadin wan. Ji bo cara yekê poenên xwendinê ji xwendingeha nawendî re destpê dike, ev jî ji bo alîkariya fêrkirin û weke bingehek ji bo wergirtin ji bo xwendingeha dwanawendî an lîse. Dema xwendekar bû 15 salî, ew bi xwe berdewamiya perwedeyê hildibijêre.
Mafê perwerdeyê
Zarok mafê perwerde û xwendina bingehîn heye dema ku ew bikaribe biselimîne ku ji sê mehan pitir wê li Norwêç bijî, her wisan di demekê de jî ku ew li benda bersiva îzna jiyan a li Norwêç dimîne. Ne xem e ka rûniştina zarok li Norwêç bi awayê yasayî an legal e an jî na.
Xwendekarên xwediyê zimanê kêmîneyan xwediyê mafê wek hev li gel xwendekarên din in. Mafê wan yê xwendina bê pere, perwerdeya li gor şiyana wan, perwerdeya taybet û di dema pêwîst de jî anîn û birin a bi bê pere ji bo dibistanê, û mafê ku herin xwendingeha herî nêzîk heye
Kesên li serweyî 16 sal ku mafê wan yê berdewam kirina xwednina dwanawendî nîne, weke quralek giştî mafê hindê hene ku dema pêwîst be xwendina bingehîn ya li gor şiyana xwe ji bo mezinan berdewam bikin û bighînin encamê. Divê mafê wan yê jiyanê li Norwêç hebe .
Ew çend wê yekê jî digre dema ku ew li benda bersiva daxwaza rûniştina li Norwêç in, heya dibin 18 sal û îmkan heye ku ew ji sê mehan pitir li Norwêç bijîn. Dema xort di nava sala xwendinê de bibe 18 salî, mafê wî an wê heye ku xwendina xwe ya wê salê bi dawî bike. Yên ku daxwaza mafê rûniştina wan tê red kirin, maf hene ku xwendina bingehîn berdewam bikin heya dema ku daxwaza wan ya dawî bi yekcarî tê red kirin.
Kesên serveyî 16 sal mafê şêvirmendiyê hene ji bo ku pêwîstiya xwe bo perwerdeyê zelal bikin. Komon a ku ew kes lê dijî erkdar e ku pisporiya kes ya rastî hilsengîne û mafê wî an wê ya perwerdeyê bide zelal kirin.

Dema ku zarok an xort sê mehan li Norwêç jiya, erk e li ser mliê wê an wî ku heya havîna ku dibe 16 salî here xwendingehê. Ew tê wê wateyê ku xwendin ne bi dilxwaz e, û divê zarok here dibistanek dewletî, ya taybete pejirandî an jî li malê bi awayê taybet beşdarî xwendina fermî bibe. Di hin rewşan de parêzgar dikare xwendekar ji erka xwendina divê, efû bike.

Xwendekarên ku zimanê diya wan norwêçî an samî nîne, mafê wan yê xwendina taybet a ziman heye. Xwendina taybet a ziman tê wê wateyê ku xwendekar dikare bi awayê taybet norwêçî bixwîne, ku zimanê norwêçî yê bi hêz kirî ji bo wan xwendekaran e, herwisan zimanê diya xwe an xwendina pîşeyî ya duzimanî bixwînin. Perwerdeya zimanê dayîkê perwerdeya bi zimanê dayîkê ye, lê xwendina duzimanî tê wateya ku xwendekar hevdem bi zimanê diya xwe û zimanê norwêçî mijarek an çend mijaran dixwîne. Xwendekarek kêmayîzimanî heya dema ku baş fêrî norwêçî dibe û dikare bi awayê asayî tevî perwerdeya asayî bibe mafê perwerdeya taybet a norwêçî heye.
Dema komon biryarê li ser hindê dide ka xwendekar mafê perwerdeya taybet ya norwêçî heye, ev biryarek takane ye. Ew tê wê wateyê ku komonek biryar dide ka xwendekar çi erk û mafek heye. Xwendekar an sergêr dikarin tane an şikayetê li biryarê bikin û taneya xwe bişînin parêzgar.

Bi awayek sereke ciwanên ku xwendingeha bingehîn an xwendina di wê astê de bi dawî anîbin maf hene ku sê sal xwendina her timî ya dwanawendî berdewam bikin.
Daxwazker divê mafê jiyan li Norwêç hebe ji bo ku lîse an xwendina dwanawendî bidomîne. Ciwanên ku bi awayê yasayî li Norwêç dimînin lê li benda bersiva mafê rûniştinê ne, tenê dikarin heya dibin 18 sal bixwînin, ew jî di demekê de ku îhtimal hebe ji sê mehan pitir li Norwêç bimînin. Eger ciwan di sala xwendinê de bibe 18 sal maf heye xwendina ku destpê kirî berdewam bike heya bi dawî tîne. Ji bo wan kesên ku bersiva na ji bo serlêdana xwe ya manê digrin, mafê berdewam kirina xwendinê heya wê demê dewam dike dema ku bersiva dawiyê ya na ji bo serlêdana xwe girtin.
Xwendina lîse an dwanawendî li ser bingeha xwendina bingehîn a deh sale berdewam dibe, û pisporiya bingehîn ji bo berdewamiya xwendin li xwendingehên bilind dide, an pisporiya kar dide an jî pisporiya bingehîn. Pisporiya bingehîn pisporiya di astek nizim de ye li gor pisporiya tewaw ya kar an xwendinê. Dema xwendiekar 15 sal tije kir, ew bi xwe berdewamiya xwendinê hildibijêre.
Xwendina dwanawendî bê pere ye. Xwendekar emraz û alawên xwendinê yên pêwîst bê pere ji xwediyê xwendingehê digre, lê tê payîn ku jê bê xwestin bi xwe alawên din yên pêwîst bo xwendinê bistîne. Ew yek ji bo fêrkaran jî derbas dibe, her wisan ji bo berendamên pratîk û fêrkariyê. Eger bê û xwendekar li dûrî xwendingehê bijî, an kêmasiyek laş hebe an derb xweribe, mafê xwendekar heye ku bê pere ji bo xwendingehê bê anîn û birin.

Hem zimanê daykê û hem jî norwêçî. Xwendekarek bi zimanê kêmezimanan mafê fêrbûna norwêçî bi awayê taybet heye heya dema ku hin qas fêrî zimanê norwêçî dibe ku bi awayê asayî perwedeya li xwendingehê bişopîne. Xwndekarên ku zimanê wan yê zikmakî ne norwêçî an samî ye, mafê perwerdeya taybet ya ziman heye. Ev nîşaneya hevpar ya fêrbûna taybet a zimanê norwêçî ye, ku fêrkirina xurt kirî ya zimanê norwêçî, perwerdeya zimanê daykê û fêrbûna mijaran bi du zimanan e. Perwerdeya bi zimanê daykê fêr kirina zimanê daykê ye, lê fêrbûna duzimaniye mijaran tê wateya ku xwendekar li ser yek an çend mijaran bi du zimanan perwerdeyê dibînin.
Dema parêzgeh mafê xwendekaran ji bo perwerdeya taybet hildisengîne, ew yek biryarek takane ye. Ew tê wateya hindê ku komon biryar dide ka maf û erkê xwendekarekê çi ye. Xwndekar an dayk û bab/semyan dikare taneyê li biryarê bide û şikayeta xwe bişîne parêzgar.

Pisporiya giştî ya xwendinê derfetê dide ku ji bo xwendin li piraniya zanko û xwendingehên bilind daxwaz bê kirin. Pisporiya xwendinê bi xwe tu garantiyê nade ku daxwazker têkeve hundir. Divê ew mercê poenan ku zanko û xwendingehên bilind ji bo wergirtinê datînin jî tije bike.

Hebûna pisporiya kar tê wateya ku mirov ji bo ku ji kar an pîşeyek diyar re amade bibe xwendiye. Bi hilbijartina programek xwendinê ji mijarên pîşeyî yên xwendinê, mirov dikare şêweyên cuda yên pisporiya kar bi dest bixe. Dema mirov perwerdeya pîşeyî dît bi awayê asayî mirov du salan diçe xwendingehê û du salan jî di fîrmayekê de perwerdeya kar dibîne.

Pisporiya bingehîn tê wateya pisporiya di astek nizimtir ji pisporiya kar an xwendinek taybet. Pisporiya bingehîn dikare hatibe pilan kirin an nehatibe pilan kirin. Dema xwendekarek bi her sedemê nekare piştî xwendina lîseye pisporiya tewaw di kar an xwendinekê de bi dest bixe, weke mînak dema xwendekar beriya bi dawî hatina xwendinê dest ji xwendinê berde, an di mijarek xwendinê de bi ser nekeve, xwendekar şihadeyekê digre ku erê dike wî an wê di dema xwendinê de çi pileyek bi dest aniye. Pişt re ew dikare pitir bixwîne heya ku pisporiya pêwîst ji bo kar an xwendinekê bi dest dixe.

Xwendina bilind di bingeha xwe de li Norwêç bê pere ye. Di bingeha xwe de xwendekar li ser bingeha mijarên ku wan li lîse an xwendingeha dwanawendî hilbijartine û poenên ku wan bi dest xistiye tên wergirtin. Şêwirmendên xwendingehên dwanawendî dikarin şîretên baş bidin wan xwendekarên ku dixwazin derbasî xwendina bilind bibin.